Martin Jay określił dominację wizualności w kulturze współczesnej mianem okulocentryzmu (wzrokocentryzmu) [1]. Magdalena Szpunar, podążając za Gillian Rose, dzieli wizualność na dwie sfery określone jako przedstawienia i przejawy wizualne: „Przedstawienia wizualne to celowo tworzone obrazy (sztuka, reklama), a przejawy wizualne to wszystko to, co możemy poddać percepcji wzrokowej i przetworzyć, np. w obraz trwały za pomocą aparatu fotograficznego. Łatwo więc skonstatować, że niemal cała rzeczywistość społeczna mieści się w zakresie przejawów wizualnych i tylko od nas zależy, jak je zinterpretujemy i czy uznamy za wystarczająco znaczące, by poddać utrwaleniu” [2]. Niewątpliwie ten aspekt kultury zaznacza się dzisiaj szczególnie mocno, gdyż jesteśmy odbiorcami komunikatów ikonicznych, a jednocześnie bierzemy aktywny udział w ich generowaniu.

Obraz jest obecny w przekazach mediów klasycznych, takich jak książki, prasa, ze szczególnym uwzględnieniem pism ilustrowanych, komiksów, plakatów czy telewizji. Do tego zbioru należy jeszcze dodać szeroką gamę środków wykorzystywanych przez nowe media (zob. Nowe media. Charakterystyka i cechy ). W tej przestrzeni pojawiają się rozmaite możliwości prezentowania i przetwarzania wiadomości wizualnych, występujących w postaci ilustracji, zdjęć, map, typografii, infografik oraz układów (layout) treści, charakterystycznych dla określonego nadawcy, a także coraz popularniejszych – filmów, animacji i materiałów wideo [3], [4]. Mieke Bal mówi przy tym o swoistej „nieczystości” obrazów w rzeczywistości wirtualnej, w której tracą one swoje urzeczowienie i mogą wprawdzie być źródłem doświadczeń i przedmiotem badań, nie posiadają jednak właściwej innym dziełom substancjalności [5].

W rzeczywistości wirtualnej postępuje więc hybrydyzacja komunikowania związana ze stopniowym minimalizowaniem znaczenia tekstu, pełniącego często wyłącznie rolę opisową dla przekazu obrazowego. Nie oznacza to, że obrazy zupełnie wyeliminowały tekst, rzadko też występują one samodzielnie. W informacyjnym transferze zazwyczaj towarzyszy im jakiś krótki tekst, lub muzyka. Tendencja do wizualizacji tekstu dotyczy przede wszystkim ludzi młodych [6]. Wszystkie te warunki przekładają się na dążenie do autonomizacji ikonicznej przestrzeni. Jak podkreśla William J.T. Mitchell: „(…) obrazy chcą takich praw, jakie posiada język, a nie przekształcania w język. Nie chcą być sprowadzone ani do „historii obrazów” ani do „historii sztuki”, lecz chcą być postrzegane jako złożone byty zajmujące zróżnicowane podmiotowe pozycje i tożsamości” [7].

Interpretacja obrazów odbywa się w kontekście reżimów skopicznych [8], które wyznaczają kulturowe ramy kształtowania widzialności, a wynikają z wszechobecności obrazowych komunikatów, a zarazem z przymusu ich śledzenia. Jednocześnie postępuje nieuchronna subiektywizacja tego procesu, wynikająca z podkreślania wagi indywidualnego odbioru wizualnego przekazu. Odruchowe dekodowanie treści zawartych w danym obrazie Ned Racine powiązał z umiejętnością wizualnej piśmienności (visual literacy) [9]. Ta zdolność pozwala na przykład na trafne odczytywanie emotikonów (ideogramów uzyskanych przez odpowiednie wpisanie znaków typograficznych) oraz emoji (emotikonów przekształconych w rysunek), którymi chętnie posługują się użytkownicy nowych mediów w przekazywaniu informacji. Dzieje się tak, ponieważ wskazane elementy graficzne wyrażają proste do rozszyfrowania emocje, nastroje i nastawienia, jak pokazują to Rys. 1 i Rys. 2.
Pierwszy z nich przedstawia typowe emoji ilustrujące zadowolenie i radość.

Rysunek 1: Symbole graficzne radości i zadowolenia. Autor fot. Zuo Cheng you, źródło: https://unsplash.com/photos/Y-TzM28dDhU

Obrazek drugi odsyła natomiast do frustracji i zmęczenia spowodowanego wybuchem pandemii, której symbolem stało się noszenie maseczek.

Rysunek 2: Symbol graficzny pandemii. Autor fot. Visuals, źródło: https://unsplash.com/photos/irhF3-MSiXk

Przewaga wizualności w kulturze ponowoczesnej budzi wiele głosów krytycznych. Giovanni Sartori przedstawił ją, opisując fenomen homo videns, czyli „człowieka widzącego”, który zatracając się w świecie obrazów gubi zdolność do abstrakcyjnego i krytycznego myślenia, odbierając i przekazując jedynie nieskomplikowane komunikaty, dotyczące najprostszych informacji i emocji. Wszechobecność obrazów sprawia, że widzenie dominuje nad innymi zmysłami, które wycofują się, a w każdym razie stają na drugim planie codziennej praktyki komunikacyjnej [10]. Utrzymanie tej tendencji może więc prowadzić do destabilizacji międzyludzkich relacji. Według Andrzeja Leśniaka dominacja obrazowania w komunikacji niejednokrotnie zaburza jasność przekazu, gdy występuje jako „wizualność spotęgowana” [11]. Jednym ze skutków tej nadmiarowości staje się postępująca inflacja transferu obrazów, która przyczynia się do ich nieuchronnej degradacji.